حجامت و اثرات درمانی آن از منظر معصومین (ع) و طب جاری
" حجامت و اثرات درمانی آن از منظر معصومین (ع) و طب جاری "
حجامت (Cupping)
حجامت اصطلاحا" به روشی ازخونگیری اطلاق می شود که جهت درمان بعضی
ازبیماریها بکار می رود و دارای سابقه تاریخی هفت هزارساله می باشد و به
عنوان یک سنت الهی درروایات وسیره پیامبران وائمه اطهار(ع) مطرح گردیده
وجزءاحکام امضائی اسلام است. درمنابع طب اسلام وطب سنتی حجامت به عنوان یکی
ازارکان مهم درمان ذکرگردیده است وبیماری های گوناگون رادرمان می کند و به
صورت اختصاصی درمنابع طب اسلامی به شکل پیشگیرانه درمان همه بیماریها
شمرده شده است و درمورد بیماریهای خاص درمان تمامی بیماریهای ناشی ازغلبه
خون گفته شده است . بوعلی سینا اعتقاد دارد صفرا و سودا نیز ازطریق حجامت
قابل دفع است .جایگاه حجامت در طبّ سنتی و اسلامی
تمامی
بزرگان طبّ سنتی ایران از حجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمانی ذکــر
کرده اند . محــــمد زکریای رازی در کتاب "الحاوی" ، شیخ الرئیس ابوعلی
سینا در کتاب " قانون در طب "، سید اسمـاعیل جرجانی در کتاب " ذخیره
خوارزمشاهی" و عقیلی خراسانی در کتاب " خلاصه‌الحکمه فی مجـــمع الجوامع"
به شـیــــــوه گسترده ای پیرامون حجامت و کاربرد آن در درمان صحبت کرده
اند و از حجامت برای درمان بیـــــــــماری‌های فراگیر و مهمی مانند سکته
قلبی ، مالیخولیا، سردرد های میگرنی و بخشی از بیماریهای پوستی بهره
می‌گرفته‌اند.
در طبّ اسلامی و منابع مذهبی نیز توصیه‌های فراوانی به انجام حجامت شده است.
رسول اکرم (صلی االله علیه و آله و سلم ) و
ائمه‌اطهارعلیهم السلام خود حجامت می‌کرده اند و روش انجام آن را بیان
فرموده‌اند و ویژگی‌‌های درمانی آن را برشمرده اند. در این زمینه بیش از
پانصد روایت مطرح است که در کتاب «حجامت از دیدگاه اسلام» جمع آوری شده
است.
یکی از مهمترین روایاتی که در زمینه حجامت در منابع معتبر
روایی ذکر شده و در ذیــــل آیه یک ســــوره مبارکه اسری در تفسیر المیزان
و برخی از تفاسیر دیگر آمده است، حدیث زیر می‌باشد:
حضرت رسول اکرم(صلی االله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند:
"در
شب معراج ، وقتی که به آسمان هفتم صعود کردم ، بر هیچ ملکی از ملائک گذر
نکردم مگر اینکه گفتند یا محمد حجامت کن و امتت را به حجامت کردن امر
بفرما." ( 11 )
با یک چنین نگاه وسیع و عمـــیق و روش درمانی
همه سونگـر است که " علــــم طـــب در کنــــــــار علم دیـــــن " قرار
می گیرد که ( العلم علمان علم الابدان و علم الادیان) و می داند که خداوند
اول طبیب است و آنگاه پیامبران و خاتم شان رسول گرامی اسلام (ص) منتظر نمی
ماند که جامعه بیمار شود و دســت نیاز به ســـوی او دراز کنـــد ، قبل از
بروز بیماری اقدام به پیشگیری دردهای جامعه می کند. با تعلیم خداوندی انسان
را می شناسد و کلیه عوامل حاکـــم و مؤثـــر بر او را می دانــد. لذا برخی
از دستــــوراتش از جمله توصیه های طبی برای همه انسانها و همه زمانهاست.
بعضی از دستوراتــش برای سنی خاص یا جنس خاص یا فرد خاص یا فصــــل خاص
صادر می شود.
تمامی بزرگان طب سنتی ایران ازحجامت به عنوان
یکی از ارکان مهم درمانی ذکر کرده اند . محمد زکریای رازی در کتاب الحاوی ،
شیخ الرئیس ابوعلی سینا در کتاب قانون در طب ، سید اسماعیل جرجانی درکتاب
ذخیره خوارزمشاهی ، عقیلی خراسانی درکتاب خلاصه الحکمه فی مجمع الجوامع و
بسیاری دیگر از مشاهیر پزشکی طب سنتی و اسلامی به شیوه گسترده ای پیرامون
حجامت و کاربرد آن دردرمان امراض صحبت کرده اند و از حجامت برای درمان
بیماریهای فراگیر و مهمی مانند " سکته قلبی ، مالیخولیا ، سردردهای میگرنی و
بخشی از بیمایهای پوستی " بهره می گرفته اند . در طب اسلامی و منابع مذهبی
نیز توصیه های فراوانی به انجام حجامت شده است. رسول اکرم (ص) و ائمه
اطهار(ع) خود حجامت می کرده اند و روش انجام آن را بیان فرموده اند
وویژگیهای درمانی آن را برشمرده اند.
پیامبرخدا (ص): اگر خون درونتان به جوش می آید ، حجامت کنید ، چرا که خون ، گاه ممکن است دردرون شخص ، طغیان کند و وی را بکشد .(1)
پیامبر
خدا (ص) فرموده : درد، سه چیز است و درمان نیز سه چیز . اما درد ، عبارت
است از : خون ، تلخه و بلغم . درمان خون ، حجامت است ، درمان بلغم ، حمام
است ، و داروی تلخه نیز راه رفتن .(1) .
امام حسن عسکری (ع)فرموده : پس
از انجام حجامت ، انار بخور ، اناری شیرین ؛ چرا که خون را فرو می نشاند و
خون را فرو می نشاند و خون را در درون ، تصفیه می کند(1) .
امام صادق ( ع
) فرموده : بهترین چیزی که با آن به مداوا می پردازید ، حجامت کردن ، دوا
را بر بینی ریختن ، حمام نمودن و حقنه کردن ( وارد کردن داروی مایع از طریق
رکتوم ) است .
پیامبر ( ص ) فرموده : هر وقت خون یکی از شماها به جوش
آمد ، حجامت کند ، که او را نمی کشد . سپس فرمود : کسی از اهل بیت خودم را
نمی بینم که در آن اشکالی ببیند .
حضرت علی (ع) فرموده : همانا حجامت بدن را سالم و عقل را استوار می نماید. (2)
پیامبر خدا (ص) فرموده : اگر در چیزی شفا باشد ، در تیغ حجام و در خوردن عسل است . ( 2)
امام
رضا ( ع ) فرموده : باید حجامت کردن بعد از خوردن غذا صورت گیرد ، چونکه
وقتی انسان سیر شد ، سپس حجامت کرد ، خون جمع شده و بیماری خارج می گردد و
اگر با شکم گرسنه کسی حجامت کند ، خون خارج می شود ولی بیماری ( در بدن )
باقی می ماند. (2)
امام صادق (ع ) فرموده : حجامت کردن در سر موجب شفاء و
بهبودی هفت بیماری است : جنون ، خوره ( جذام ) ، پیسی ( کک و سفیدی در بدن
)، خواب آلودگی ، درد دندان ، ضعف بینائی و سر درد شدید . ( 3 )
پیامبر ( ص ) فرموده : در حجامت کردن شفاء و بهبودی از بیماری است . ( 4 )
امام
صادق (ع ) فرمود : پیامبر خدا (ص) سه گونه حجامت می کرد : یکی حجامت در سر
که آنرا " متقـدمه " می نامید ، و یکی بین دو کتف که آنرا " نافعه " می
نامید و یکی بین دو کفــل ( ســــرین ) و بالای ران که آنــــرا " مغیثه "
می نامید. ( 5 )
امام حسن عسگری ( ع ) فرموده : بعد از حجامت ، انار شریرین بخور که ( جریان ) خون را آرام و آنرا تصویه می کند. ( 6 )
رسول خدا (ص) فرموده : وقتی خون به هیجان آمد ، حجامت کنید ، چون خون وقتی به تردد و هیجان آمد ، صاحبش را می کشد. ( 8 )
حضرت صادق (علیه السلام) فرمود که حجامت را در آخر روز بجا آورید.
از حضرت امام على نقى (علیه السلام) منقول است که: انار شیرین بعد از حجامت ، خون را ساکن مى کند، خون اندرون را صاف مى کند.
امام رضا علیه السلام براى حجامت دعاى خاصى ذکر فرموده‌اند. این مطلب
اهمیت همراهى درمان روحى و دعا درمانى با درمانهاى جسمى در طبّ اسلامى را
اثبات مىکند. متن دعا چنین است :
وقتى خواستى حجامت کنى، چهار
زانو جلوى حجّام بنشین و بگو: " اَعوذ بِالّلهِ الکَریم فى حِجامَتى مِنَ
العَین فِى الدَّم وَ مِن کُلّ سوءِ وَ الاَعلالِ وَ الاَسقام وَ الاَوجاع
وَ الاَمراض وَ اَسئَلُکَ العافِیةَ وَ المُعافاة وَ الشِّفاءِ مِن کُلّ
داء.» ( 9 )
یعنى: « در حجامت خود به خداوند کریم پناه مىبرم از
خونریزى و از هر ناراحتی ، علت ، سختى و درد و مرضی و (خداوندا) از تو
عافیت و اسباب عافیت و شفاى از هر بیمارى را طلب مىکنم.»
از
مجموعهى احادیث و روایات برمىآید که حجامت باید در زمان سیرى انجام شود و
انجام آن به هنگام گرسنگى مضرّ است.در این رابطه از امام صادقعلیه السلام
روایت شده که: « حجامت بعد از غذا خوردن باعث دفع عرق شده و قوّت بخش بدن
است.»
همچنین ایشان فرموده اند : « از حجامت در حال گرسنگى بپرهیزید.»
نیز
فرموده: « بعد از خوردن طعام ، با حجامت خون جمع مىشود و بیمارى دفع
مىگردد. اما اگر قبل از خوردن غذا حجامت انجام شود، خون دفع می شود، ولى
بیمارى در بدن مىماند.»
امام رضا علیه السلام در رسالهى
ذهبیّه، فرمایش مفصّلى در مورد خوراک بعد از حجامت دارند که قسمتى از آن را
در اینجا مىآوریم:
« پس از استحمام باید موضع فصد و حجامت را به
وسیلهى پارچهى کرکى یا ابریشمى یا دستمال نخى که لطیف و نرم باشد،
بپوشانید. بعد یک حبه از تِریاق اکبر (نام یک داروى قدیم) به اندازهى ماش
میل کنید. پس از حجامت و فصد، آب میوه بنوشید و اگر میوه نیست، شربت بالنگ
مصرف کنید و در جایى که این امکانات وجود ندارد، بالنگ را زیر دندان بگیرید
و روى آن جرعهاى آب نیم گرم بنوشید. اما در فصل سرما باید سکنجبین عسلى
استفاده شود که این شربت شما را از بیمارىهاى خطرناک لقوه، برص، بهق و
جذام به ارادهى خداوند ایمن خواهد داشت.
امام رضا (ع): سفارش
مىکنم که پس از حجامت یا فصد، آب انار را با مکیدن آن بنوشید. مکیدن آب
انار خون را زنده و تن را با نشاط خواهد ساخت. پس از حجامت و فصد ، از
خوردن غذاهاى نمکدار تا مدت 3 ساعت بپرهیزید، چون اگر این پرهیز مراعات
نشود، بعید نیست که انسان به بیمارى جرب دچار شود.
امام حسن
عسکرى علیه السلام مىفرماید : « بعد از حجامت انار شیرین میل کنید، چون
انار خون را آرام مىکند و آن را در مسیر خود صاف مىگرداند.»
پیامبر اکرم (ص) : جبرئیل چندان مرا به انجام حجامت دعوت کرد که پنداشتم گویی حجامت واجب است. ( 14 )
مکانیسم حجامت در بدن
حجامت در واقع اعمال یک استرس فوری است به سیستم ساکن دفاع عمومی بدن تا
آن را برعلیه کلیه عوامل درونی و بیرونی هشیار و فعال نماید. حجامت با توجه
به روش مورد انجام ومحلی که انجام می گیرد ، می توانـــد چون نیشترزدن،
عوامل عفونی درد آور و مخرب را از بدن خارج نماید. حجامت درزیرگردن وجایگاه
معین میان دو کتف قادر است عوامل اصلی لخته شدن خون و فاکتورهای انعقادی
عامل در سکته های مغزی وقلـــــــبی را از سیستم خارج نماید . زیراخون
پراکسیژن خارج شده از ریه ها در اثر حالت تلمبه ای قلب و ریه ها که ایجاد
فـشار منفی در قفسه سینه می کند وعمل مکش و دمش (دمیدن) را سامان می بخشد ،
خون حاوی قطرات ریز چربـــی و لخته های مستعد کوچکی راکه میل به هم
پیوستگی در آنها زیاد است را به عضلات پشت (نزدیکترین مســــــــــیر
عروقی) پمپ می نماید و حجامت در محل مذکور آنها را به دام انداخته از بدن
خارج می نماید . زیرا عوامـــــــل تشکیل لخته های مخاطره آمیز از این
گلوگاه بسوی سایر نقاط بدن روانه می شود و حجامت آنجا را پاک می کنـــد.
کاربرد حجامت در بیماریهای مختلف
در منابع طب اسلامی و طبّ سنتی ، حجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمان
ذکر گردیده است و بیماریهای گوناگون را درمان میکند و به صورت اختصاصی
در منابع طبّ اسلامی به شکل پیشگیرانه درمان بسیاری از بیماریها شمرده
شده است. موسسه تحقیقات حجامت ایران و شعب مختلف آن طی پژوهش‌های مستمر بر
روی بیش از پانصد هزار بیمار، تعداد 70 نوع بیماری را درمان نموده‌اند که
تعدادی از آنها به قرار زیر می‌باشد:
افزایش کلسترول و تری
گلیسیرید، دیابت غیر وابسته به انسولین، اوره بالا، فشــــار خون بالا و
فشار خون پایین، غلظت خون بالا، سرما‌خوردگی مکرّر، آنمی(کم خونی)، سرخجه،
آبله مرغان، سرخک، زونا، ایکتر فیزیولوژیک نوزادان، پروستاتیت، دیسمنوره ،
الیگومنوره، آمنوره، هیپومنوره، هیرسوتیسم ( پُرمویی)، برخی از انواع
ناباروری زنان، کیست تخمدان، فیبروم رحمی، ویار حاملگی، مسمومیت غذایی و
دارویی، سردرد میگرنی، تصلب شرایین، اعتیاد به مواد مخدر، هیپرتیروئیدی،
هیپوتیروئیدی، هموروئید، افسردگی، سنگینی سر، اسپاسم عضلانی، کاهش رشد و
کوتاهی قد، لاغری، واریس، کمر درد، آرتروزها، آکنه و بثورات پوستی، کهیر،
آفت دهان، ریزش مو، گُرگرفتن بدن، اپیستاکسی مکرّر. ( 11 )
مطالعه تحقیقی دیگر نشان می دهد که حجامت موجب افزایش نوروترانسمیتر
سروتونین در مغز می شود و می دانیم که کاهش سروتونین یکی از اتیولوژی های
اساسی ایجاد دپرسیون و اختلالات رفتاری مانند تهاجم و پرخاشگری است و این
یافته بالینی را در بیماران پس از حجامت به فراوانی می توان دید که بصورت
کاهش حالات افسردگی و افزایش آرامش رفتاری و تعادل کارکردهای عصبی مغزی
بیان می شود. ( 13 )
حجامت با خارج کردن ذرات چربی که در
فرآیند اکسیژنه شدن خون همچنان درمویرگهای عضلات پشـت تنه گیر کرده و پشت
سر هم صف کشیده اند و انتقــال کند وتدریجی آنها به عروق گشـــادتر
ومســیرهای بازتـــر، می تواند به رسوب وایجاد سده ( انسداد عروق مثلا CAD
یا آمبولی ) مخاطره آمیز پایان دهد و با ایجاد تله های گشاد عروقی در موضع
(بدلیل بادکشهای ناحیه واطراف آن)وایجاد فشار منفی وحالت مکنده دراین تله
ها مدتهــــا این ذرات چربی رااز جریان عادی خویش باز دارد . حجامت خارج
کننده صفراست وآرامش رابه انسان ارزانــی می دارد . حجامت یک شوک عصبی موثر
دربیماران روحی و روانی وافسردگی است و آغاز چالش های روانی را به بیمار
القاء می کند . حجامت کاهش دهنده فشار خون است و بمقدار زیادی از استعداد
سکته های آنی دربیماران می کاهد(مثل خونریزی از بینی در بیماران فشارخونی).
حجامت فاکتورهای آلرژی (عوامل حســــــــاسیت زای) درونی و بیرونی کسانی
را که کهیر دارند یا کم کاری کبد داشته و به حساسیت های متعددی گرفتارند را
از مسیر مخرب وآزار دهنده بیمار به مسیری فرعی منحرف می نماید وایمنی شخص
را تجهیز می کند و فرصت سامــــان دهی به سیستم دفاعی می بخشد. حجامت درترک
اعتیاد موثر بوده هشدارهای خود باوری واعتماد به نفــس را که اولین
ومهمترین فاکتور در ترک اعتیاد تلقی می شود صادر می نماید وسموم خون را
تخلیه می کند. حجامت بلغم وسودای پخته شده را که قبلا" سست وقابل انتقال
شده است ، همچون صفرا می مکد و از غلظت و حدت آنهــــــا می کاهد. حجامت
باز کننده انسدادهایی است که به آمنوره زنان انجامیده و با باز کردن
مسیرهای عروقی ، انتقال موضعی مواد مالیدنی مثل کرم ها و لوسیون ها و
پمادها را ازیک سو روی پوست وانتقال خونـــــی مواد دارویی خوراکی را از
درون از سوی دیگر تسهیل میکند. حجامت به سرعت تیرگی دید را در بیماران
دیابتی و فشارخونی کاهش می دهد و با آثار شفابخش متعددش در بیماران با
تیرگی شعور مقدمات هشیاری را فراهم مینماید. حجامت خارج کننده لخته های
گرفتار در پیچ وخم عروق واریکوز ساقین وسایر اندامهاست. حجامت دنیایی
اســــت که در پشت سرمان بوده و از اینکه گوشه چشمی بدان داشته باشیم ،
غافل بودیم واکنون همت کرده ایم وتازه از درب آن وارد شده ایم و این همه را
دیده ولمس کرده ایم ومثل آن به (( آب در کوزه و ما تشنه لبان میگردیم ))
می مانــد . (11)
حجامت یک عمل لازم برای بدن انسان می باشد. پس
وقتی که برای این کار تصمیم گرفته می شـــود ، لازم است از 12 تا 15 هر
ماه برای عمل حجامت انتخاب شود. چون این ایام از لحاظ اینکه قمر به دوران
تکامل بدری خود می رسد ، برای خون گرفتن صالح تر و مناسب می باشد. ولی اگر
ماه به ایام آخرش برسد ، حجامت مناسـب نخواهد بود ، مگر اینکه مقتضیات مزاجی آدمی ناگهان عمل حجامت را ایجاب کند که در این صـورت مانــــــــعی نخواهد
داشت . اما آنچه که مسلم می باشد ، این است که دوران تکامل ماه برای حجامت
وقت مناسبی است ، چون در آن روزهای ابتدا و انتها ( که قمر در حال تکامل
می باشد ) جریان خون آرامش ندارد . زیرا هر چقـدر قرص ماه بسوی کمال می رود
، خون در بدن انسان پر جوش و خروش می شود . همچنین بهتر است در انجام
حـجامت سنین زندگانی آدمها رعایت شود . مثلا" یک جوان بیست ســــــاله می
تواند در هر بیست روز یکبار حجامت کند . سی ساله ها هر سی روز می توانند
حجامت را تکرار کنـــــند و چهل ساله ها در هر چهل روز یک مرتبه و بقیه
سنین به همین منوال رعایت گردد
.
حجامت " نقره " ، " نقره ، حفره کوچکی است که در منتها الیه
ستون فقرات در پشت گردن قرار دارد ، فاصله این حفره با ســــــتون فقرات
چهار انگشـــــت است " برای سنگیـــنی سر نافع اســت و هم چنــــین حجامت "
اخدعین " ، " آن دو رگ را گویند که در پشت گردن به چپ و راست کشیده شده
اند " ناراحتی های چشم و صورت را بر طرف می کند و به جریان خون در عضلات و
عروق سر حالت عادی می بخشد. ( 7 )
جنبه های علمی حجامت از نظر طب جاری
تلاش علمی برای توجیه حجامت در جهان شروع شده است و تالیفاتی نیز در این
زمینه منتشر گردیده‌است. کتاب «حجامت یک روش درمانی آزموده شده » حاصل
پژوهشی است که آقای دکتر « یوهان آبله » در کشـــــور آلمان انجام داده
است. کتاب (Cupping Therapy)حاصل مطالعات آقای دکتر " Ilkay Chirali"
است که در کشور آمریکا انجام شده است. مرکز تحقیقات طب در ایالت نیویورک
نیز مشغول فعالیت پیرامون حجامت است در کشور چین پیرامون مکانیسم اثر و
کاربرد حجامت گرم و خشک مطالعاتی صورت گرفته است. در کــــــشور مصر
پزشکان متخصص ، تحقیقاتی را پیرامون اثر حجامت بر بیماریهای گوناگون منتشر
ساخته اند . جمعی از پزشکان سوریه تحقیقاتی را پیرامون حجامت شروع کرده و
گزارش اول آنان در کتاب « دواء العجیب » منتشر گردیده‌است.
در
دانشگاه شهید بهشتی ایران هم در طی سالهای 71 و 72 چند طرح پژوهشی
پیرامـــــــون حجامـت اجرا گردیده‌است . از جمله " مقایسه خون ورید و خون
حجامت از نظر فاکتورهای بیوشیمیایی"، " بررسی تاثیر حجامت بر بیماریهای
عصبی و سردرد های میگرنی ". " بررسی اثر حجامت بر سروتونین خون " نیز پژوهش
دیگری است که در دانشگاه تهران انجام یافته و گزارش اولیه آن در پنجمین
کنفرانس بین المللی طّب اسلامی در هندوستان در سال 1999 ارائه گردیده
است. " بررسی نقش حجامت بر سیستم ایمـــــنی " مطالعه‌ای اســـت که در
موسسه تحقیقات حجامت ایران صورت گرفته است و همچنین " مطالعه نقش حجامت بر تنظیم کلسترول خون"
تحقیق دیگری است که در سال 1381 در موسسه انجام گرفته است.
در دانشگاه‌های کشورمان ، موضوعات متعددی به صورت پایان نامه دکترا تدوین
شده است. پزشکان و محققان عضو موسسه تحقیقات حجامت ایران نیز در تیم‌های
گوناگون پژوهشی سازماندهی شده ، درمان بیماریهای مختلف را با روش حجامت
مورد تحقیق قرار داده اند و در این زمینه اطلاعات ارزشمندی را به دست
آورده‌اند، گزارش اولیه این تحقیقات در بیش از 40 مقاله تدوین و در موسسه
قابل ارائه می‌باشد .( 11 )
امروزه واقعیت طب سنتی و بومی در
دنیا برابر گزارش (WHO) اجتناب ناپذیر است و همه دولتها موظف شده اند که
به امر آموزش و گسترش طب سنتی خود اقدام کنند.( 12 )
تحقیقات جدید در خصوص حجامت در آلمان
آقای یوهان آبل (JOHANN ABELE ) پزشک آلمانی در کتاب خود با عنوان " حجامت
شیوه ی درمان آزمون شده " که در سال 1997 چاپ شده، در مورد حجامت می گوید:
"من اعتقاد راسخ دارم که نه تنها امروز بلکه برای همیشه، امر حجامت را در
درمان بیماری ها نباید نادیده گرفت. حجامت پدیده ای است که در خود تنظیمی
کردن عملکرد بدن انسان دخالت دارد. امری که هرگز با روش های دیگر نمی توان
آن را جایگزین کرد... مطالعات ما نشان می دهد که در آلمان می توان 75 درصد
بیماری ها را با شیوه های درمان طبیعی از جمله حجامت مداوا کرد " . وی در
کتاب خود از بیمارانی نام می برد که تنها با یک بار حجامت ، بیماری چندین
ساله شان بهبود یافته است و می افزاید:
" جان کلام اینکه چگونه
می توان شیوه ی درمانی حجامت را به دلیل اینکه متعلق به دوران قرون وسطی
است، نادیده گرفت و از کاربرد آن صرف نظر کرد؟ در صورتی که می تواند در
کوتاه ترین زمان ممکن، بدون ایجاد عوارض جانبی و هزینه گران و وقت گیر ،
باعث بهبود بیماری در یک مرحله شود " . وی ضمن مقایسه حجامت با سایر روش
های درمانی اظهار می دارد :
" پزشکی که با اثرات و کاربرد بادکش و
حجامت در درمان بیماری های گوناگون آشناست، در برخورد با هر نوع بیماری
بدون تردید، ابتدا در اندیشه ی انجام حجامت است و بعد درمان های دیگر،
زیرا در شرایط امروزی و با تعدد مراجعات، عملا" ثابت شده که بادکش و حجامت
آسان ترین و سریع ترین روش درمان است. "
نقش حجامت در درمان عوارض جانبازان شیمیایی
آقای دکتر کدیور فوق تخصص جراحی قلب و عروق می گوید :
"خود من موقع جنگ ایران و عراق در سال 1363 در مجروحین عزیز شیمیایی شده
با گاز خردل و ادم حاد ریوی و تورم شدید نسوج اندام مختلف، عمل حجامت را
توام با انداختن زالو به اندام های مبتلا به کار بردم و نتیجه موفقیت آمیز
بود. در جنگ ویتنام نیز عمل حجامت در مجروحین و مبتلایان به ادم حاد ریوی
حاصل از DIOXINS (عامل نارنجی ) نجات بخش بوده است." ( 10 )
بیماران جهت انجام حجامت باید به چه اشخاص یا مراکزی مراجعه کنند؟
حجامت یک روش درمانی پیچیده و دارای ظرافت‌های گوناگون می‌باشد که تجویز و
اجرای آن بایــــــد زیر نظر پزشکان آموزش دیده و آشنا به مبانی طبّ سنتی و
طبّ اسلامی صورت پذیرد. این پزشکان همچـــــــــنین بایـد پروانه حجامت
مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را دارا باشند و در دوره‌های
باز‌آمــــــــوزی مرتبط با موضوع حجامت نیز به صورت دائم شرکت نمایند تا
از یافته‌های علمی‌جدید حجامت بهره منـد گردند.هم اکنون 1600 پزشک عمومی
و متخصص آموزش دیده با پروانه ی حجامت که توسـط وزارت بهداشــــــت ،
درمان و آموزش پزشکی تأییـــــــد شده است، در سراسر کشور فعالیت می کنند
که اگر هر کدام حداقل روزانه 10 نفر را حجامت کنند، در سال بیش از 4
میلیــــون نفر را حجــــــامت می کنند. جالب این که بسیاری از بیماران و
مراجعه کننــــدگان قبل از حجامت، در بالاتـــرین سطوح تخصصی ویزیت شده اند
و سپس به حجامت روی آورده اند. فقط تعداد پزشکانی که حجامت شــــــدند و
در مؤســــسه پرونده دارند 5 هزار نفر هستند. به علاوه پزشکان بسیاری هم
اهل حجامت شدن هستند که تشکیل پرونده نداده اند. ( 15 )
آیا استفاده از فواید حجامت تنها برای درمان بیماری‌هاست ؟
بیشترین کاربرد انواع حجامت در بُعد پیشگیری از بیماری هاست و با
مکانیسم‌های مختلفی از جمله تنظیم سیستم ایمنی، تنظیم ترکیبات بیوشیمی و
هورمونی خون و تنظیم سیستم اعصاب خودکار بدن (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) موجب
پیشگیری از بیماریها می‌گردد و بدین ترتیب کاربرد حجامت بیشتر در بُعد
پیشگیری است و جزو بهداشت پیشگیری طبّ اسلامی محسوب می‌شود. ( 11 )
مزایای حجامت نسبت به سایر روشهای درمانی متداول
درمجموع حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است و اگر به صورت تخصصی از
آن استفاده شود ، برتری های فراونی نسبت به روشهای درمانی جاری مانند مصرف
داروهای شیمیایی و جراحی دارد. مزیت های درمان با حجامت می توان بطورخلاصه
بدین شرح بیان کرد:
1 - حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است.
2 - حجامت برای کلیه سنین کاربرد دارد .
3 - حجامت با حداقل توان فنی و تجهیزات اجرایی می‌تواند بیماریهای سخت و مزمن را درمان کند.
4 - حجامت هیچ گونه وابستگی فنی، علمی و ابزاری به خارج از کشور ندارد.
5 - در حجامت فاکتورهای مداخله‌گر وجود ندارد و یک رفتار کامل ، موجب درمان می‌شود.
6
- حجامت چون یک دستور دینی است، توان جلب تاثیرات روانی (سایکوتیک) در آن
بالاست و از این طــــــریق علاوه بر افزایش سطح درمان‌پذیری، موجب تقویت
فرهنگ و اعتقادات مذهبی و ارتباط انسان به خداوند تبارک و تعالی می‌شود. (
11 )
توصیه های قبل از حجامت
1 - بهتر است با شکم خالی حجامت
انجام نشود . بنابراین یکساعت قبل از حجامت (ترجیحا شربت عسل ) یا آب انار
یا ماءالشعیر لیمویی میل شود.
2 - مصرف سیگار در روزی که قصد حجامت دارید ممنوع است.
3 - تا 12 ساعت قبل و بعد از حجامت مقاربت جنسی انجام نشود.
4 - قبل از حجامت ، حتما عینک را از چشم بردارید.
5 - حجامت در دوران عادت ماهیانه زنان ممنوع می باشد. ( 16 )
توصیه های بعد از انجام حجامت
1 - تا ۲۴ساعت بعد از حجامت ، مصرف سیگار ، انجام کارهای سنگین ، مقاربت جنسی ، مصرف ماهی و غذاهای شور ممنوع می باشد.
2- پس از حجامت نیز توصیه می شود یک لیوان شربت عسل یا یک عدد انار و یا یک عدد ماءالشعیر لیمویی میل شود.
3-
تاثیرات درمانی حجامت معمولا از جلسه دوم درمان شروع می شود ، از اینرو
بایستی عجله نکنید و نگران نباشید و تا پایان دوره درمانی از هر گونه قضاوت
نمودن پرهیز نمائید.
4- صبح روز بعد از حجامت می توانید استحمام نمائید ( اما موضع حجامت را فقط با آب خالی بشوئید و لیف و صابون نزنید.)
5-
در صورت انجام حجامت توسط پزشکان مورد تائید وزارت بهداشت ، درمان و آموزش
پزشکی ، نباید نگران بیماری مسری و خطرناک ( ایدز و هپاتیت و ...) باشید ،
زیرا تمام وسایل حجامت (تیغ بیستوری - لیوان حجامت - گاز استریل و ...)
یکبار مصرف می باشند .( 16 )
امید است با شناخت بیش از پیش
توصیه های بهداشتی و درمانی دین مبین اسلام بویژه معصومین (ع) و سایر
دانشمندان طب اسلامی و سنتی ، در احیاء و حفظ این میراث گرانبها کوشا بوده و
با انجام مطالعات و تحقیقات لازم در خصوص دیدگاههای این بزرگواران و بهره
مندی از منویات ارزشمند ایشان در زمینه طب ، تنی سالم و تندرست داشته
باشیم.
منابع :
1 – طب الائمه ، عبدالله بن بسطام و حسین بن بسطام ، مترجم جابر رضوانی ، قم : نورالزهرا (ع) ، 1385
2 – بحار ، ج 59 ، ص 114
3 – بحار ، ج 59 ، ص 126
4 – بحار ، ج 59 ، ص 135
5 – بحار ، ج 62 ، ص 120
6 – بحار ، ج 62 ، ص 123
7 – نسخه های شفا بخش ( بهداشت و درمان از دیدگاه معصومین (ع) ، حیدری نراقی ، علی محمد ، قم : میثم تمار ، 1386
8 – دور نمایی از دایره المعارف طب اسلامی ، نورانی ، مصطفی ، گنج معرفت ، قم : 1386
9 - بحار، ج 62 ص 117
10 - منبع اینترنتی http://www.ebtekarnews.com/ebtekar/News.aspx?NID=21499
11 - منبع اینترنتی http://www.tabadolnazar.com/forum/showthread.php?p=922713
12 – منبع اینترنتی http://www.kayhannews.ir/860521/6.htm
13 – منبع اینترنتی http://www.qudsdaily.com/archive/1384/html/12/1384-12-27/page9.html
14 - بحارالانوار ج 62 ص126
15 – منبع اینترنتی http://www.parsiteb.com/news.php?id=56&action=viewFullContent&groupId=74
16 – منبع اینترنتی http://shafadahandeh.persianblog.ir